1
OGÓLNE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY V
niedostateczny
• poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy piątej uniemożliwia osiąganie celów polonistycznych
• uczeń nie potrafi wykonać zadań o niewielkim poziomie trudności
dopuszczający
• poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy piątej umożliwia osiąganie celów polonistycznych
• uczeń potrafi wykonać zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim poziomie trudności
dostateczny
• poziom zdobytych umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy piątej pozwala na rozwijanie kompetencji ujętych w programie i wynikających z podstawy programowej
• uczeń wykonuje zadania teoretyczne i praktyczne typowe, o średnim poziomie trudności ujętych w programie i wynikających z podstawy programowej
dobry
• uczeń poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności ujęte w programie nauczania i wynikające z podstawy programowej, rozwiązuje samodzielnie typowe zadania teoretyczne i praktyczne
bardzo dobry
• uczeń sprawnie się posługuje zdobytymi wiadomościami, rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne ujęte w programie nauczania i wynikające z podstawy programowej, potrafi zastosować poznaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów w nowych sytuacjach
celujący
• uczeń biegle się posługuje zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych objętych programem nauczania i wynikających z podstawy programowej, proponuje rozwiązania nietypowe; jest twórczy, rozwija własne uzdolnienia
2
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY V
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
I. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTYWANIE ZAWARTYCH W NICH INFORMACJI
SŁUCHANIE
• skupia uwagę na prostych wypowiedziach innych osób
• reaguje na wypowiedzi innych werbalnie i niewerbalnie (mimiką, gestem, postawą)
• rozumie polecenia nauczyciela, wypowiedzi innych uczniów
• identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz typowych sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji
* rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, zaproszenie, gratulacje, życzenia, przeprosiny, instrukcję
• wskazuje najważniejsze informacje w wysłuchanym niedługim tekście, zwłaszcza w jego warstwie dosłownej, i uzupełnia różne typy notatek graficznych o te informacje
• rozumie ogólny sens słuchanych utworów
• rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów
• dostrzega etyczny wymiar języka (prawdę, kłamstwo, przemilczanie informacji, brutalizację wypowiedzi)
CZYTANIE
• identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz typowych sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji (autor, narrator, czytelnik, słuchacz)
• rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, zaproszenie, gratulacje, życzenia, przeprosiny, instrukcję, ogłoszenie
• wskazuje najważniejsze informacje w przeczytanym tekście, zwłaszcza w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost, i uzupełnia na podstawie czytanego tekstu różne typy notatek graficznych o te informacje
• wskazuje części składowe wypowiedzi (tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie)
• rozumie dosłowne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
• rozumie ogólny sens czytanych utworów
• określa nastrój wypowiedzi
• stara się czytać teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, wyróżnia pauzą koniec wypowiedzenia
• rozpoznaje w wypowiedziach podstawowe części mowy (rzeczownik, czasownik, przymiotnik, przysłówek)
• rozpoznaje zdanie pojedyncze i zdanie złożone
3
DOCIERANIE DO INFORMACJI
• sprawdza pisownię wyrazów w słowniku ortograficznym
• wyszukuje synonimy w słowniku wyrazów bliskoznacznych
• wybiera proste informacje z hasła encyklopedycznego, czasopisma, podanej strony internetowej
II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY
• mówi o swoich reakcjach czytelniczych
• wyraża swój stosunek do postaci
• odróżnia fikcję od rzeczywistości
• odróżnia elementy fantastyczne od realistycznych
• odróżnia autora od osoby mówiącej w tekście literackim
• określa najważniejsze elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miejsce, bohaterowie, zdarzenia, omawia akcję
• zna cechy baśni, legendy, bajki, wie, co to jest mit
• rozpoznaje wers, strofę, rym, refren
• rozpoznaje przenośnię, porównane, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy
• wyodrębnia film i spektakl teatralny spośród innych przekazów i tekstów kultury oraz potrafi nazwać ich tworzywo (ruchome obrazy, warstwa dźwiękowa)
III. TWORZENIE WYPOWIEDZI
MÓWIENIE
• nawiązuje i podtrzymuje kontakt werbalny z innymi uczniami i nauczycielem
• formułuje proste pytania i udziela prostych odpowiedzi pod względem konstrukcyjnym
• wypowiada komunikaty zawierające proste informacje
• wyraża wprost swoje intencje
• odróżnia sytuację oficjalną od nieoficjalnej i potrafi odpowiednio do sytuacji komunikacyjnej skierować prośbę, pytanie, odmowę, wyjaśnienie, zaproszenie, instrukcję, gratulacje, życzenia
• stosuje podstawowe zwroty grzecznościowe podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem
• mówi na temat, opowiada o obserwowanych zdarzeniach, akcji książki, filmu
• za pomocą prostych zdań opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę
• za pomocą prostych zdań opisuje obraz, ilustrację, plakat
• wygłasza tekst utworu z pamięci
PISANIE
• stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu
• zna podstawowe zasady dotyczące pisowni wielką literą oraz pisowni ó – u, rz – ż, ch – h
• tworzy proste wypowiedzi oraz notatki na podany temat
• uzupełnia prosty schemat, tabelę
4
• zna podstawowe zasady układu graficznego listu prywatnego i oficjalnego, dialogu, zaproszenia, ogłoszenia, planu ramowego wypowiedzi i z pomocą nauczyciela zapisuje list, dialog, układa plan ramowy i szczegółowy wypowiedzi, redaguje zaproszenie, ogłoszenie, instrukcję, pamiętnik i dziennik pisany z perspektywy bohatera i własnej
• zapisuje kilkuzdaniowe opowiadanie odtwórcze z dialogiem
• za pomocą prostych zdań tworzy opis przedmiotu, miejsca, krajobrazu, postaci
• za pomocą prostych zdań tworzy opis obrazu, ilustracji, plakatu
• stosuje wiedzę językową w zakresie: słownictwa (np. dobiera wyrazy bliskoznaczne), składni (konstruuje poprawne zdania pojedyncze, stosuje wielkie litery na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu), fleksji (stosuje czasowniki, rzeczowniki, przymiotniki i przysłówki w zdaniu), fonetyki (dzieli wyrazy przy przenoszeniu do następnej linii, zna sposoby oznaczania miękkości głosek, zauważa różnicę między wymową a zapisem samogłosek ustnych, dźwięcznych i bezdźwięcznych)
• stara się dbać o estetykę zapisu wypowiedzi
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:
I. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTYWANIE ZAWARTYCH W NICH INFORMACJI
SŁUCHANIE
• słucha innych, uczestniczy w rozmowie oraz innych sytuacjach komunikacyjnych (zadaje pytania, odpowiada, instruuje, gratuluje, zaprasza, przeprasza)
• wybiera najważniejsze informacje z wysłuchanego tekstu
• tworzy prostą notatkę w formie tabeli, schematu, kilkuzdaniowej wypowiedzi, planu
• określa temat utworu, powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej historii, zauważa metaforyczny charakter baśni, legendy, bajki, mitu
• rozpoznaje proste intencje niewyrażone wprost
• rozpoznaje typowe wypowiedzi informacyjne i literackie
• na podstawie intonacji odróżnia wypowiedzenia oznajmujące, rozkazujące i pytające
CZYTANIE
• identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi
• określa temat i główną myśl tekstu
• oddziela informacje ważne od drugorzędnych
• wybiera potrzebne informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
• wskazuje cytat
• wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
• rozpoznaje cechy zaproszenia, życzeń, ogłoszenia, instrukcji, przepisu
• określa temat utworu, powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej historii, zauważa metaforyczny charakter baśni, legendy, bajki, mitu, wskazuje morał wyrażony wprost
• rozpoznaje typowe wypowiedzi informacyjne, literackie, reklamowe
• rozumie funkcję znaków interpunkcyjnych (kropki, przecinka, znaku zapytania,
5
wykrzyknika), akapitów i marginesów w tekście prozatorskim, wskazuje cudzysłów
• wskazuje wersy, strofy, rymy w tekstach poetyckich
• poprawnie artykułuje i akcentuje wyrazy, stosuje intonację zdaniową podczas głośnego czytania utworów
• odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych
• rozpoznaje w wypowiedziach liczebnik, zaimek, przyimek, spójnik
• rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów użytych w wypowiedziach (orzeczenie, podmiot)
• odróżnia zdanie pojedyncze od zdania złożonego, zdanie pojedyncze rozwinięte od zdania nierozwiniętego
• rozpoznaje w tekście formy przypadków, liczb, rodzajów gramatycznych (rzeczownik, przymiotnik), osób, czasów i rodzajów gramatycznych (czasownik), określa stopień przymiotnika i przysłówka
• posługuje się alfabetem, uwzględnia różnice między zapisem a wymową samogłosek nosowych, głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, oznacza miękkość głosek
DOCIERANIE DO INFORMACJI
• wybiera odpowiednie informacje ze słownika ortograficznego, słownika wyrazów bliskoznacznych, szkolnego słownika języka polskiego
• korzysta z encyklopedii, czasopisma, stron internetowych
II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY
• nazywa swoje reakcje czytelnicze
• dostrzega cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe
• nazywa elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miejsce, bohaterowie, zdarzenia, wątki
• wskazuje elementy akcji
• wskazuje w utworze cechy baśni, legendy, bajki
• rozumie, czym jest mit
• wie, czym jest: wers, zwrotka, rym, rytm, refren
• wskazuje w tekście porównanie, przenośnię, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy
• wyodrębnia film spośród innych dziedzin sztuki
• zna pojęcia: gra aktorska, dekoracja, kostiumy, rekwizyty, inscenizacja, scena, widownia, kurtyna, kulisy, próba, program teatralny, afisz
• przypisuje cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
• odczytuje sens utworów na poziomie semantycznym (dosłownym)
• odczytuje morał baśni, bajek, zauważa metaforyczny charakter mitu
III. TWORZENIE WYPOWIEDZI
MÓWIENIE
• świadomie uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej
• dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy
6
wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, stosuje wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
• formułuje pytania zamknięte i otwarte
• udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
• wypowiada się w kilku logicznie ze sobą połączonych zdaniach na tematy związane z codziennością, otaczającą rzeczywistością, lekturą
• stosuje zwroty grzecznościowe i odpowiednie konstrukcje składniowe (np. tryb przypuszczający) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem
• składa życzenia, gratulacje, instruuje
• wypowiada się w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne
• opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, obraz, ilustrację, plakat, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni (używa przysłówków i wyrażeń przyimkowych)
• dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne
• recytuje utwór poetycki, oddając jego ogólny nastrój i sens
• stosuje zasady poprawnej wymowy i akcentowania wyrazów rodzimych
• posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
PISANIE
• stosuje podstawowe zasady ortografii dotyczące pisowni ó – u, rz – ż, ch – h i interpunkcji
• odróżnia nazwy własne od pospolitych i potrafi zastosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
• poprawnie zapisuje nie z różnymi częściami mowy
• poprawnie zapisuje wyrażenia przyimkowe
• poprawnie stopniuje przymiotniki i przysłówki
• konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logiczno-składniowym
• używa wypowiedzeń pojedynczych i złożonych, stosuje przecinki
• w zależności do adresata i sytuacji świadomie dobiera wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
• samodzielnie zapisuje dialog
• dzieli wypowiedzi na części kompozycyjne (wstęp, rozwinięcie, zakończenie)
• buduje ramowy i szczegółowy plan wypowiedzi
• układa opowiadanie odtwórcze z dialogiem oraz z elementami opisu, krótką relację, zaproszenie, ogłoszenie, pamiętnik i dziennik pisany z perspektywy bohatera i własnej
• redaguje notatkę w formie prostego schematu, tabeli, planu
• zapisuje instrukcję z uwzględnieniem sformułowań wskazujących na kolejność wykonywanych czynności
• tworzy opis przedmiotu, miejsca, krajobrazu, postaci, obrazu, ilustracji, plakatu, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni (używa przysłówków i wyrażeń przyimkowych)
• w liście prywatnym i oficjalnym, dialogu, zaproszeniu i ogłoszeniu stosuje odpowiedni układ graficzny
• stosuje wiedzę językową w zakresie: słownictwa (wykorzystuje wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne w tworzonym tekście), składni (konstruuje zdania pojedyncze proste
7
i rozwinięte oraz wypowiedzenia złożone, używa różnych typów wypowiedzeń: oznajmujących, rozkazujących, pytających, wykrzyknikowych; łączy wypowiedzenia składowe za pomocą spójnika w wypowiedzenia złożone), fleksji (używa poprawnych form gramatycznych czasowników, rzeczowników, przymiotników; poprawnie zapisuje formy bezokoliczników oraz formy rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego czasowników w czasie przyszłym i przeszłym
• stosuje zasady estetycznego zapisu tekstu
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:
I. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTYWANIE ZAWARTYCH W NICH INFORMACJI
SŁUCHANIE
• koncentruje uwagę podczas słuchania dłuższych wypowiedzi innych oraz odtwarzanych utworów
• w typowych sytuacjach komunikacyjnych cytuje wypowiedzi innych, wyraża swoje zdanie na temat wysłuchanego komunikatu
• odróżnia informacje ważne od mniej ważnych
• właściwie odbiera intencje nadawcy komunikatu (również te niewyrażone wprost)
• na podstawie słuchanego tekstu tworzy notatkę, pisze krótkie streszczenie
• odróżnia wypowiedzi literackie od informacyjnych i reklamowych
• dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy
• odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich (objaśnia morał baśni, bajki, wyjaśnia metaforyczny charakter mitu)
• na podstawie intonacji odróżnia zdania neutralne od wykrzyknikowych
CZYTANIE
• wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio
• rozumie funkcję akapitu i cytatu w wypowiedzi
• objaśnia przenośne znaczenie wybranych wyrazów, związków wyrazów w wypowiedzi
• odróżnia teksty literackie od informacyjnych i reklamowych
• dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy
• odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
• wskazuje typowe elementy konstrukcyjne w zaproszeniach, życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach
• głośno czyta utwory, uwzględniając zasady poprawnej artykulacji i intonacji
• wskazuje różnice między rzeczownikami, czasownikami, przymiotnikami, liczebnikami, zaimkami, przyimkami i spójnikami
• rozpoznaje równoważnik zdania
• rozpoznaje w tekście formy przypadków, liczb, osób, rodzajów; odróżnia formy osobowe czasowników od nieosobowych (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to)
8
DOCIERANIE DO INFORMACJI
• wie, jakiego typu informacje zawierają słownik ortograficzny, słownik wyrazów bliskoznacznych, słownik języka polskiego, słownik wyrazów obcych i umiejętnie je stosuje
• wybiera informacje niewyrażone wprost z różnych źródeł, np. czasopism, stron internetowych
II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY
• uzasadnia swoje reakcje czytelnicze
• analizuje elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miejsce, bohaterowie, zdarzenia, wątek
• posługuje się pojęciami akcja, fabuła, związek przyczynowo-skutkowy
• identyfikuje baśń, legendę, mit, bajkę, komiks
• rozumie podstawową funkcję wersu, zwrotki, rymu, rytmu oraz objaśnia znaczenie i funkcję środków poetyckich, takich jak: przenośnia, porównanie, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy
• rozumie funkcję akapitu jako logicznie wyodrębnionej całości w tekście
• wyodrębnia elementy dzieła filmowego, zna główne etapy powstawania filmu i przedstawienia, rozumie pojęcie adaptacji
• określa zadania twórców dzieła filmowego i teatralnego – aktora, reżysera, dekoratora, suflera, reżysera
• charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
• odczytuje przesłanie utworu
III. TWORZENIE WYPOWIEDZI
MÓWIENIE
• przedstawia własne zdanie w rozmowie
• świadomie dobiera intonację zdaniową
• udziela odpowiedzi w formie krótkiej wypowiedzi
• uczestniczy w rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami; łączy za pomocą odpowiednich spójników współrzędne związki wyrazowe w zdaniu
• wypowiada się w roli świadka i uczestnika zdarzeń
• gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy charakteru na podstawie zachowań i postaw
• wypowiada się logicznie i w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe, zwłaszcza przysłówki i wyrażenia przyimkowe
• w sposób uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, obraz, ilustrację, plakat, stosując słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć (np. epitety, porównania, zdrobnienia, poprawnie używa odpowiedniego stopnia przymiotnika i przysłówka)
• objaśnia znaczenia dosłowne i metaforyczne wyrazów
• odróżnia wyrazy pokrewne od synonimów
• umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie: słownictwa (wzbogaca tworzony
9
tekst wyrazami bliskoznacznymi i przeciwstawnymi), składni (stosuje różnorodne typy zdań: pojedyncze i złożone; celowo używa różnych typów wypowiedzeń: pytających, oznajmujących, wykrzyknikowych, rozkazujących w zależności od sytuacji komunikacyjnej; stosuje się do zasad poprawnej interpunkcji), fleksji (używa odmiennych części mowy w poprawnych formach), *wygłasza tekst poetycki z pamięci, posługując się pauzą, barwą głosu; zwraca uwagę na ważne treści tekstu
• stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów i intonowania wypowiedzeń
PISANIE
• stosuje poznane zasady ortografii dotyczące pisowni ó – u, rz – ż, ch – h i interpunkcji, poprawnie używa i zapisuje formy nieosobowe czasownika
• w kilkuzdaniowych wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami łączy za pomocą odpowiednich spójników współrzędne związki wyrazowe i stosuje się do zasad interpunkcji
• w tekstach świadomie stosuje wyrazy bliskoznaczne, zastępuje powtarzające się w tekście wyrazy odpowiednimi zaimkami
• w wypowiedziach gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy charakteru na podstawie zachowań i postaw
• układa życzenia, gratulacje, zapisuje przepis, instrukcję, ogłoszenie, zaproszenie
• stosuje akapit jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
• pisze logiczne i uporządkowane pod względem chronologicznym opowiadanie, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe; opowiada z perspektywy świadka i uczestnika zdarzeń (pamiętnik, dziennik)
• zapisuje dialog w opowiadaniu
• w sposób uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, stosując słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć (np. epitety, porównania, zdrobnienia)
• opisując obraz, rzeźbę, ilustrację, plakat, stosuje podstawowe słownictwo charakterystyczne dla danej dziedziny sztuki
• dostrzega błędy ortograficzne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawia
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:
I. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTYWANIE ZAWARTYCH W NICH INFORMACJI
SŁUCHANIE
• przekazuje treść wysłuchanych wypowiedzi, potrafi ustosunkować się do wypowiedzi innych oraz nawiązać do nich podczas własnej wypowiedzi
• uzasadnia swoje zdanie na temat wysłuchanego komunikatu
• nazywa intencje nadawcy komunikatu, dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy wypowiedzi, w sytuacjach typowych odróżnia fakty od opinii
10
CZYTANIE
• wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio i wykorzystuje je w wypowiedzi np. opisującej lub oceniającej postać fikcyjną lub rzeczywistą
• oddziela informacje ważne od drugorzędnych i wykorzystuje je w odczytaniu znaczeń dosłownych i przenośnych
• wykorzystuje treści zawarte w artykule, instrukcji, przepisie, tabeli, schemacie i notatce
• nazywa intencje nadawcy komunikatu, dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy wypowiedzi
• nazywa osobę mówiącą w tekście w zależności od rodzaju utworu (podmiot liryczny, narrator)
• w sytuacjach typowych odróżnia fakty od opinii
• wskazuje typowe elementy stylistyczne i graficzne w zaproszeniach, życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach
• dostrzega relacje między takimi elementami konstrukcji, jak tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie
• głośno czyta utwory, wykorzystując umiejętność poprawnej artykulacji i intonacji, aby oddać sens odczytywanego tekstu
• rozumie funkcje użytych w tekście zdań pojedynczych rozwiniętych i nierozwiniętych, pojedynczych i złożonych, równoważników zdań
• rozumie funkcję użytych form przypadków, liczb, osób, czasów w tekstach literackich, użytkowych, reklamowych
DOCIERANIE DO INFORMACJI
• w zależności od celu poszukiwań świadomie wybiera odpowiedni słownik (słownik ortograficzny, słownik wyrazów bliskoznacznych, słownik języka polskiego, słownik wyrazów obcych)
• konfrontuje ze sobą informacje zgromadzone na podstawie różnych źródeł
II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY
• konfrontuje swoje reakcje czytelnicze z innymi odbiorcami
• charakteryzuje osobę mówiącą na podstawie jej wypowiedzi
• objaśnia funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w utworze epickim oraz środków stylistycznych w utworze poetyckim (w tym rozróżnia ożywienie i uosobienie jako rodzaje przenośni)
• wykorzystuje wiedzę na temat wersu, zwrotki, rymu, rytmu, refrenu do interpretacji utworu
• wyróżnia wśród przekazów audiowizualnych programy informacyjne, rozrywkowe, reklamy; dostrzega różnice między celem tych programów
• charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość; konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami
11
III. TWORZENIE WYPOWIEDZI
MÓWIENIE
• uzasadnia własne zdanie w rozmowie, podaje odpowiednie przykłady, cytuje, stosuje się do reguł grzecznościowych
• rozpoczyna i podtrzymuje rozmowę na temat lektury czy dzieła filmowego
• udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym i stylistycznym
• w rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje frazeologizmy i przysłowia związane z omawianą tematyką
• poprawnie stosuje formy czasu teraźniejszego oraz formy rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego w czasach przeszłym i przyszłym
• w opisie dzieła kultury stosuje słownictwo wyrażające stosunek odbiorcy wobec dzieła
• interpretuje przenośne treści utworów poetyckich przewidzianych w programie nauczania
• zaznacza akcenty logiczne, stosuje pauzy, dostosowuje tempo recytacji do treści utworu
• wzbogaca komunikat pozawerbalnymi środkami wypowiedzi
• dokonuje samokrytyki wypowiedzi i doskonali ją pod względem konstrukcji i języka
PISANIE
• potrafi zastosować reguły ortograficzne w sytuacjach nietypowych (np. wykorzystać wiedzę o wyrazach pochodnych i rodzinie wyrazów, pisowni nie w przeciwstawieniach)
• przekształca zdania złożone w pojedyncze i odwrotnie, a także zdania w równoważniki zdań i odwrotnie – odpowiednio do przyjętego celu
• komponuje poprawne pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, fleksyjnym, składniowym wypowiedzi o przejrzystej, logicznej kompozycji
• uzasadnia własne zdanie, podaje odpowiednie przykłady, np. z lektury
• udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym i stylistycznym
• w wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje frazeologizmy i przysłowia związane z omawianą tematyką
• komponuje i przekształca plan wypowiedzi
• pisze opowiadanie twórcze, list z perspektywy bohatera, baśń
• w opisie dzieła kultury stosuje słownictwo wyrażające stosunek odbiorcy wobec dzieła
• sprawnie stosuje wiedzę językową w zakresie: słownictwa (dba o poprawność słownikową tworzonych wypowiedzi, odpowiednio dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne, wzbogacając tekst w zależności od formy wypowiedzi i sytuacji komunikacyjnej), składni (tworzy ciekawe pod względem składniowym wypowiedzi, stosuje się do zasad poprawności logiczno-składniowej, dba o poprawną interpunkcję wypowiedzeń złożonych), fleksji (w wypowiedziach stosuje w poprawnych formach odmienne i nieodmienne części mowy przewidziane w programie nauczania, w tym poprawnie stosuje formy czasu teraźniejszego oraz formy rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego w czasach przeszłym i przyszłym), fonetyki (biegle stosuje wiadomości z zakresu fonetyki i wykorzystuje je w poprawnym zapisie wyrazów)
12
• dokonuje samodzielnej autokorekty napisanego tekstu
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz:
I. ODBIÓR WYPOWIEDZI I WYKORZYSTYWANIE ZAWARTYCH W NICH INFORMACJI
SŁUCHANIE
• w rozmowie i innych sytuacjach komunikacyjnych celowo odwołuje się do wypowiedzi innych osób
• dokonuje selekcji informacji w celu wykorzystania ich w sytuacjach nietypowych
• dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy wypowiedzi w tekstach poetyckich i reklamowych, wskazuje elementy o charakterze perswazyjnym
CZYTANIE
• czyta ze zrozumieniem na poziomie krytycznym teksty spoza listy lektur
• interpretuje utwory poetyckie i prozatorskie
DOCIERANIE DO INFORMACJI
• wybiera i wykorzystuje informacje z różnych źródeł (np. czasopism, stron internetowych) we własnych wypowiedziach o charakterze informacyjnym lub oceniającym
II. ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY
• porównuje funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w różnych utworach epickich i poetyckich
• wskazuje elementy baśni, legendy, bajki, mitu w innych tekstach kultury oraz odnajduje i omawia nawiązania do tego typu utworów we współczesnych tekstach kultury, np. opowiadaniach, reklamach, oraz w języku, np. we frazeologii
• odnosi się do postaw bohaterów fikcyjnych i opisuje otaczającą ich rzeczywistość
• dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy wypowiedzi w tekstach poetyckich i reklamowych, wskazuje elementy o charakterze perswazyjnym
III. TWORZENIE WYPOWIEDZI
MÓWIENIE
• przedstawia własne stanowisko w związku ze sposobem rozwiązania problemu, wykonania zadania, formułuje twórcze uwagi
• podejmuje rozmowę na temat przeczytanej lektury dzieła także spoza kanonu lektur przewidzianych programem nauczania w klasie piątej; omawia je w odniesieniu do innych dzieł także spoza kanonu lektur
• interpretuje metaforyczne i symboliczne treści utworów literackich i plastycznych
13
PISANIE
• tworzy samodzielne wypowiedzi cechujące się ciekawym ujęciem tematu, pomysłową formą, poprawną konstrukcją oraz właściwym doborem środków językowych
• wykazuje się szczególną dbałością o poprawność ortograficzną, interpunkcyjną, fleksyjną i składniową oraz estetykę zapisu wypowiedzi
• świadomie stosuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania słownictwa, składni, fleksji i fonetyki