Nagrody służą do aprobaty zachowania dziecka. Nagrody nie zastępują umiejętności towarzyszenia  dzieciom, a raczej na nim bazują i wzmacniają je. Wyróżniamy nagrody społeczne (słowne, fizyczne i zajęcia) i rzeczowe.
         Nagrody słowne, to pochwała zachowania i dokładne określenie owego zachowania, np. dziękuję za to, że pozbierałeś zabawki, jestem dumna, że tak pięknie wykonałeś to trudne zadanie, lubię, kiedy w łazience zostawiasz taki porządek, naprawdę doceniam to, że przyszedłeś od razu, jak tylko cię zawołałam. Jest to rodzaj chwalenia i wskazywania jednocześnie odpowiedniego zachowania. Dla małych dzieci jest to wyjątkowo ważne.
Im więcej informacji przekażemy dzieciom, tym chętniej będą one uczyły się odpowiedniego zachowania. Jeżeli brakuje nam czasu na chwalenie stosujemy zwięzłe nagrody   słowne, np. dobra robota, wspaniale, super, dzięki… Chwalimy przyjemnym, pełnym entuzjazmu tonem  w przeciwieństwie do bezbarwnego, monotonnego głosu.

         Nagrody społeczne to ustalenie z dzieckiem wspólnego przedsięwzięcia, jak na przykład: wycieczka na weekend, wieczór gier, popołudnie bez obowiązków domowych, godzina spędzona wyłącznie z jednym z rodziców, przeczytanie przez opiekunów bajki na dobranoc... Mniejsze nagrody to np. możliwość wybrania przez dziecko dania na deser, zatroszczenia się
o zwierzątko domowe, śniadanie dostarczone do pokoju.

         Nagrody fizyczne  to położenie ręki na ramieniu dziecka, lub puszczenie do niego oka. Uściski i ucałowania również mogą być rodzajem nagrody, ale  lepiej używać ich jako dowodów miłości dużo częściej niż tylko jako nagrody.

         Nagroda w postaci wspólnego zajęcia to robienie tego, co dzieci naprawdę lubią robić. Nagroda taka stanowi pozytywne wzmocnienie oraz jest szansą na odkrycie pozytywnych cech dziecka. Mogą to być ulubione gry, czytanie bajek, spacer.

         Nagradzamy wtedy, kiedy dziecko wykaże się wytrwałością przy wykonywaniu trudnego zadania. Stawanie się „dziecinnym” tzn. robienie wszystko, co lubi robić dziecko, dostosowanie się do poziomu dziecka, to również sposób na dobre nagradzanie. Informacje o tym, która zabawa dla dziecka będzie nagrodą można uzyskać od samego dziecka. Można przypomnieć sobie, w co dziecko lubi się bawić, można zapytać dziecko, co lubi robić, w końcu można sporządzić listę zajęć i powiedzieć dziecku, że są to czynności, które będą razem wykonywane, gdy ono wypełni określone zadanie.

      W celu uzyskania pożądanego zachowania warto jest wprowadzić niewielkie nagrody rzeczowe. Nagradzanie bowiem zwiększa motywację.

          Należy zorientować się, czego dziecko pragnie – „ gdybyś miał trzy życzenia, to czego byś sobie życzył?, gdybyś mógł coś zrobić sam na sam
ze swoją mamą, ze swoim tatą albo rodzicami, to co by to było?, co jest dla ciebie szczególnie ważne ? (ulubione jedzenie, sposoby spędzania wolnego czasu), co chętnie zrobiłbyś wspólnie ze swoimi kolegami i koleżankami?”

Wszystkie nagrody muszą zostać przyznane możliwie od razu.

        Ważne jest aby dokładnie powiedzieć dziecku, jakiego zachowania oczekujemy od niego. Należy ustalić, w jaki sposób dziecko otrzyma nagrodę. Nie mówimy dziecku: „Nie bałagań”, tylko: „Pościel porządnie łóżko po wstaniu”. Czysto technicznie zaczyna się na początku od codziennych wzmocnień, przechodząc potem do tygodniowych i wreszcie miesięcznych. Ponadto należy zaskakiwać swoje dziecko okazyjnie jakąś nagrodą ekstra.

       Przy realizacji takiego planu należy pamiętać, żeby powoli zwiększać wymagania wobec dziecka i nie akceptować, kiedy nie potrafi im sprostać albo nie wykonuje postawionych przed nim zadań. Za niewykonane lub tylko połowicznie zrealizowane polecenia dziecko nie otrzymuje nagrody.

         Plany wzmocnienia są sprawdzoną metodą, która motywuje dzieci i pomaga im w ćwiczeniu pożądanych zachowań. Można je z powodzeniem stosować zarówno w klasie, jak i w domu. Za ustalone zachowanie dziecko otrzymuje punkty, które wpisuje następnie w swój plan albo je na nim maluje.

         W literaturze fachowej punkty określane są słowem "token" (z ang.: token - znak, żeton). Już sam fakt, że dziecko może przyznać sobie punkty za pożądane zachowanie, umacnia je w woli praktykowania takiego zachowania częściej. Poza tym wie, że jeśli zbierze dostateczną ilość punktów, to dostanie nagrodę. Po ilości punktów widzi, jak wiele już zdołało osiągnąć i że jest na dobrej drodze. Plan wzmocnienia stosuje się w celu: stworzenia szczególnie silnej motywacji, szybkiego zbudowania określonego zachowania lub wtedy, gdy wyczerpały się inne wzmocnienia społeczne (jak chwalenie, pozytywna perswazja).

     Zdecydowana większość dzieci będzie gotowa zachowywać się zgodnie z ustaleniami zawartymi w planach wzmocnienia, ponieważ otrzymują za to określoną nagrodę. 

         Dzieci zdobywają nowe doświadczenia, zachowując się pozytywnie - są częściej chwalone i chętniej akceptowane; w ten sposób mogą nauczyć się, że to nowe zachowanie ma dla nich korzystne skutki. Obok motywacji materialnej doświadczają, że to nowe zachowanie powoduje, iż więcej rzeczy im się udaje. Środowisko, w którym żyją, wzmacnia ich społecznie przez pozytywną reakcję na ich zmienione zachowanie.

Trening z wykorzystaniem planów wzmocnienia uważany jest za bardzo dobry sposób wychowawczy, za metodę która przynosi wiele dobrego. Nie powinna być stosowana zbyt wcześnie i zbyt długo. Skuteczność planu wzmocnienia polega na tym właśnie, że jest czymś szczególnym. W planach wzmocnienia przyznawane są punkty, które są wzmocnieniami zastępczymi, stojącymi pomiędzy pożądanym zachowaniem a właściwym wzmocnieniem materialnym, nagrodą, którą nasza pociecha chciałaby dostać. Jeżeli więc chcemy osiągnąć to, żeby dziecko częściej zachowywało się pozytywnie, to należy takie zachowanie możliwie często i szybko nagradzać. Jeśli na przykład dostanie cukierek za każdym razem, kiedy powiesi kurtkę, a nie rzuci jej w kąt, to z pewnością będzie praktykowało takie postępowanie częściej. Zamiast słodyczy powinno się raczej przyznawać punkty, które dziecko może zaznaczyć na swoim planie; pamiętajmy, że nagradzanie smakołykami sprawi, iż "szczęśliwiec" wkrótce będzie miał ich dosyć. Natomiast gdy gromadzi punkty, może
je później wymienić na nagrodę, której pragnie.

         Punkty te są czymś w rodzaju "waluty". Co można za nie kupić, jest zróżnicowane. Trenuje się w taki sposób, żeby można było kupić zarówno wzmocnienia społeczne, jak i materialne. Dzieci rozumieją zasadę punktową od razu, nie mają w tym względzie żadnych moralnych wątpliwości (w przeciwieństwie do niektórych dorosłych) i bardzo chętnie tak pracują.

       Plan, na którym dziecko zapisuje lub nakleja swoje punkty, powinien być w odpowiedni sposób wykonany. Może to być obrazek z małymi symbolami,
na których można namalować punkty: na przykład wąż, bukiet kwiatów, samochód itd. Najbardziej lubiane są motywy na kolorowym papierze, przy których trzeba zaznaczać poszczególne punkty (na przykład wąż z punktów). Można pozwolić dziecku postawić pieczątki ze swoimi punktami na białym arkuszu - wtedy już samo pieczętowanie jest nagrodą. Plan wzmocnienia powinien mieć minimum format A3.

Obawy towarzyszące dorosłym:

           Czy nagradzanie dziecka nie jest sposobem jego przekupywania?
My wszyscy pracujemy dla nagrody– jest nią, np. wynagrodzenie.

         Pochwałę  stosuję się w celu podjęcia wysiłku i doskonalenia się, a nie  jako  nagrodę  po wykonaniu zadania. Pochwała bazuje na możliwościach i silnych stronach dziecka. Pochwały i zachęty należą do nagród społecznych i używane są , by wzmocnić pożądane zachowanie. Inną obawą dotycząca nagród jest to, że dziecko uzależni się od nich i utraci samomotywację. Wręcz przeciwnie, nagrody nie tylko nie niszczą motywacji, ale wręcz ją nasilają. Każdego nowego zachowania uczymy dziecko stosując początkowo nagrody. Kiedy dane zachowanie jest już wpojone stopniowo zmniejszamy zewnętrzne nagradzanie, a główną rolę zaczyna odgrywać wewnętrzna motywacja. Nagrody uczą dziecko, jakie zachowanie chcemy widzieć częściej.

         Na wzmocnienia materialne nadają się szczególnie rzeczy, o których dzieci marzą. Zwykle są to przedmioty, które u dorosłych raczej nie wzbudzają wielkiego entuzjazmu. Atrakcyjnymi nagrodami - w zależności od wieku dziecka - mogą być drobiazgi: pistolety na wodę, nalepki, zabawki, niespodzianki, czapki, latarki, gry elektroniczne, gadżety dla fanów drużyn piłki nożnej, jojo, skaczące gumowe piłeczki itd. Nie nadają się słodycze, bo szybko występuje efekt nasycenia.

Reguły skutecznego nagradzania

1.     Stosuj nagrody bezpośrednio po zachowaniu, które chcesz wzmocnić (konsekwencja).

2.     Początkowo nagradzaj dobre zachowanie zawsze, gdy będzie ono miało miejsce.

3.     Nagradzaj tylko te zachowania, które chcesz wzmocnić.

Zachowania których nie aprobujesz po prostu ignoruj.

Stosuj umiejętność nagradzania również w stosunku do siebie.

Koncentruj się na dobrych zachowaniach. 

1.     Zauważaj sytuacje , w których dziecko dzieli się z innymi, nie zaś takie, gdy coś im zabiera.

Nie: Przestań zabierać Markowi zabawki!

Tak: Kiedy rozmawiałam z Iwoną, zauważyłam, że podzieliłeś się zabawkami
z Markiem.

2.     Zauważaj posłuszeństwa , a nie jego brak:

Nie: Dlaczego jesteś taka uparta?

Tak: Tak szybko włożyłaś buty, gdy cię o to poprosiłam.

3.     Koncentruj się na dobrym zachowaniu:

Nie: Chciałabym, żebyś przestał biegać po pokoju

Tak: Cieszy mnie, że prawie cały czas zabaw spędziłeś na dywanie lub przy stole. 

4.     Zauważaj współpracę, nie napady złości:

Nie: Twoje wrzaski doprowadzają mnie do szału!

Tak: Cichutko dzisiaj pozbierałaś zabawki , kiedy powiedziałam, że kończymy zabawę.

         Można aranżować sytuacje wychowawcze te, na których nam zależy
i jasno określać swoje oczekiwania wobec dziecka? „Oczekuję, że gdy cię zawołam, przestaniesz zajmować się tym, co robiłeś i przyjdziesz do mnie”, „Chcę, żebyście bawili się razem, bez kłótni i bójek”.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Źródło:

R.  Forehand , N. Long, „Jak wychowywać uparte dziecko”

D. Krowatschek, „Poradnik dla rodziców.  Jak sobie poradzić z agresją u dzieci.”